مقایسة عناصر اجرایی در نقالی و تعزیه خوانی

چکیده نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تا کنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار می‌دهد. دو هنر مذکور دارای شباهت‌هایی همچون تقسیم دوگانة آواها؛ یعنی1-آواهای مختلف نقال در نمایش و 2-تقسیم بازیگران تعزیه به دو دستة مخالف‌خوان‌و موافق‌خوان؛ ایجاد جریان موضوعی واحد در زمینة ستیز حق و باطل و خیر و شر و‌ همچنین نگاشتن نمایش صحنه در نسخه و طوماراست. از سوی دیگر، تعداد بازیگر، چهرة ظاهری بازیگران، داشتن لباس مخصوص و موسیقی میان‌متن از وجوه افتراق بین دو هنر نقالی و تعزیه است. یافته‌های پژوهش این انگاره را نیز سامان می‌دهد که تعزیه، گونه‌ای منشعب از هنر نقالی است. نمایش تعزیه اما؛ به واسطه جریان یافتن آیین و مذهب در جوهرة آن، در میان مردم بیشتر جلوه یافته و صورت ساخته پرداختة آن، روند رو به رشدی را طی کرده است و نسبت به نقالی، نمود شکوهمندتری را در عناصر اجرایی داشته است. کلیدواژگان: نقالی، تعزیه، عناصر اجرایی، نمایش.